Het Magnificat van Carl Philipp Emanuel Bach

Het Magnificat van Carl Philipp Emanuel Bach

6 december 2017

Bij het concert van 10 december as van het Bachkoor Brabant staat oa het Magnificat van Carl Philipp Emanuel Bach op het programma.

Carl Philipp Emanuel was echt een muzikaal product van zijn vader. In zijn autobiografische schets uit 1773 verklaarde hij over zijn muzikale opleiding: ‘In der Composition und im Clavierspielen habe ich nie einen andern Lehrmeister gehabt als mein Vater’.

Evenals zijn vader was CPhE eerst jarenlang aan vorstenhoven werkzaam, om vervolgens in stedelijk dienstverband als cantor en muziekdirecteur productief te zijn. Beiden gaven in de omgang met hun broodheren blijk van een zelfbewuste, zakelijke houding en een sterk artistiek verantwoordelijkheidsgevoel, waarbij zij conflicten niet uit de weg gingen. Beiden genoten tijdens hun leven een grotere bekendheid als klavierspeler en pedagoog dan als componist. Was vader Bach de ultieme vervolmaker van de 18de-eeuwse barokmuziek, zoon CPhE ontwikkelde duidelijk een nieuwe componeertrant, met name in zijn kamermuziek, getuige zijn meesterlijke traktaat ‘Versuch über die wahre Art, das Klavier zu spielen’. Kenmerkend voor deze zogenaamde ‘empfindsame’ stijl is een zo direct en expressief mogelijke weergave van de menselijke emotionaliteit, in een voortdurende opeenvolging van contrasten. Juist met deze schrijfwijze heeft CPhE een diepgaande invloed uitgeoefend op de Weense Klassieken: Haydn, Mozart en Beethoven. Na 28 jaar aan het conservatieve hof van Frederik de Grote in Berlijn te hebben doorgebracht, kreeg CPhE in maart 1768, een jaar na het overlijden van zijn peetoom Georg Philipp Telemann diens betrekking als cantor van de Latijnse school en muziekdirecteur van de vijf hoofdkerken van Hamburg, waar hij per jaar 200 muziekuitvoeringen diende te verzorgen en verder in ruime mate begrafenismuziek, inhuldigingscantates, verjaardags- en andere cantates voor de notabelen en zelfs toneelmuziek voor schoolvoorstellingen moest aanleveren. Geen wonder dat hij, net als Telemann en zijn vader vóór hem gedaan hadden, vaak zijn toevlucht nam tot al bestaande muziek van zichzelf of anderen.

Paleis Frederik de Grote
Paleis Frederik de Grote

Het Magnificat, Wq 215 heeft Carl Philipp Emanuel Bach voltooid in Berlijn, kort voor de dood van zijn vader. Dit zou voortaan de eerste, de ‘Berlijnse’ versie worden genoemd, want later heeft hij, inmiddels in Hamburg werkend, een herziene uitgave verzorgd. In deze latere versie werden bijvoorbeeld trompetten en slagwerk toegevoegd. Met het Magnificat uit 1749 heeft C.Ph.E. Bach zeer waarschijnlijk ook een vergeefse poging gedaan om het cantorschap in Leipzig te bemachtigen, de post die voor altijd verbonden zou blijven met de naam van zijn vader. Op diverse momenten doet dit Magnificat denken aan dat van Johann Sebastian Bach, de tenorinzet van het Deposuit wordt vrijwel letterlijk geciteerd. Er zijn ook overeenkomsten met J.S. Bachs Hohe Messe, vergelijk het slotkoor van de mis eens met het slotkoor van het Magnificat. De eerder genoemde expressieve op emotie gerichte stijl van CPhE vindt men duidelijk terug in zijn indrukwekkend Magnificat.

Tekst: Geert van den Dungen